Jałowiec to zawsze zielony krzew należący do rodziny cyprysowatych. Występuje naturalnie na całej półkuli północnej, wybierając mocno zróżnicowane siedliska – od bagien, poprzez lasy, nieużytki aż po tereny ruderalne i skaliste.
Wygląd rośliny
, rozgałęziony od nasady. Niekiedy występuje też jako roślina płożąca, zdarzają się także odmiany drzewiaste. Osiąga wysokość do 11 (czasem do 20) metrów. Młode pędy mają budowę trójkanciastą, są gładkie z wąskimi podłużnymi listewkami. Rozgałęziają się w różnych kierunkach, w przeciwieństwie do innych cyprysowatych. Kora jałowca jest początkowo gładka o zabarwieniu czerwono-brunatnym, w czasie wzrostu zmienia kolor na szarobrunatny, pojawiają się spękania wzdłużne oraz łuszczenie.
Popularne odmiany jałowca
nie są roślinami jednorodnymi, w naturze występuje kilkanaście podgatunków i gatunków, które rosną w postaci drzew, krzewów i roślin płożących. Obecnie istnieje także ponad 50 odmian uprawnych jałowca. Do najpopularniejszych należą:
- 'Depressa Aurea' – jest to odmiana o wysokości do 0,5 m wysokości i średnicy do 2 metrów. Gałęzie rozpostarte, ale nieprzylegające do ziemi. Na wiosnę przybiera barwę złocisto-żółtą, natomiast jesienią i zimą brązowo-żółtą;
- 'Hibernica' – bardzo zwarta odmiana kolumnowa o imponującej wysokości do 9 metrów, gałęzie wzniesione pionowo o krótkich igłach (do 8 mm), barwy niebiesko-zielonej;
- 'Green Carpet' – bardzo niska odmiana płożąca, mocno przylegająca do ziemi – maksymalna wysokość do 10 cm, soczyście zielona;
- 'Gold Cone' – odmiana kolumnowa o igłach złocisto – żółtych.
Pochodzenie
Najstarsze szczątki kopalne jałowca pochodzą z Europy, dokładnie z basenu Morza Śródziemnego, skąd rozplenił się na całą Europę. Około 12 tysięcy lat temu, po ustąpieniu lądolodu, przemieścił się na Wschód Europy zajmując między innymi ziemię współczesnej Polski. Stopniowe wylesianie Europy oraz zmiany klimatyczne w holocenie spowodowały spadek udziału jałowca w naturze.
Występowanie jałowca
jest obecnie jednym z najbardziej rozpowszechnionych krzewów nagonasiennych – jego zasięg obejmuje bowiem całą strefę okołobiegunową półkuli północnej. W Ameryce północnej występuje od wybrzeży Oceanu Arktycznego (Kanada) aż po Kalifornię i Pensylwanię (USA), w Europie występuje natomiast od północnych części Półwyspu Skandynawskiego (oraz Islandii) aż po Włochy i Hiszpanię, choć w południowej Europie wybiera stanowiska górskie.
Na wschodzie Europy zasięg rozciąga się aż do Azji Mniejszej oraz Kaukazu. W Azji występuje na północnej części kontynentu – do Syberii i wybrzeży Morza Ochockiego. W kierunku południowym wybiera stanowiska górskie, występuje między innymi w Himalajach. Na Dalekim Wschodzie jałowiec pospolity rośnie na Kamczatce, Sachalinie i Wyspach Japońskich. W Polsce naturalnie rośnie jałowiec pospolity i jałowiec sabiński.
Jałowiec pospolity 'Hornibrookii'
Wymagania i warunki uprawy jałowca
Jaka ziemia jest najlepsza dla jałowca?
Jałowiec naturalnie rośnie na glebie ubogiej w substancje odżywcze, woli gleby zdecydowanie bardziej wapienne i piaszczyste. Utrzyma się także na torfowiskach, ale w miejscach niezalewanych lub wręcz podsychających. Toleruje szeroki zakres pH gleby, jest mało wrażliwy na zasolenie.
Jakie warunki uprawy są najlepsze dla jałowca?
Jałowiec jest gatunkiem światłolubnym, należy też pamiętać, że okazy żeńskie mają większe wymagania świetlne, ponieważ kwitną jedynie rosnąc w świetle dziennym. Okazy męskie mogą mieć do 20% zacienienia. Siewki natomiast wymagają ochrony przed bezpośrednim słońcem. W terenach odsłoniętych i silnie nasłonecznionych wytrzymuje wahania dobowe temperatury do 60°C przy gruncie.
Jałowiec jest także odporny na mróz. Wytrzymuje w strefach mrozoodporności od 2 do 6. Źle natomiast znosi zaleganie mokrego śniegu (częste łamanie gałęzi). Natomiast dobrze znosi braki wody, choć długotrwała susza może doprowadzić do obumierania roślin.
Sadzenie jałowca
Kiedy sadzić jałowiec?
Jałowiec rosnący w doniczce, jak wszystkie inne oferowane u nas iglaki, możemy sadzić od wiosny do wczesnej jesieni.
Gdzie posadzić jałowiec?
Jałowiec najlepiej posadzić w miejscach słonecznych, o lekkiej piaszczystej glebie. Dobrze poradzi sobie zarówno w ogrodach ozdobnych, jak i w użytkowych.
Jak gęsto sadzić jałowiec?
Zależy to od odmiany. Odmiany kolumnowe można sadzić co 2 – 3 metry.
Tempo wzrostu jałowca
Jałowiec jest krzewem długowiecznym. Może osiągnąć wiek nawet 200 lat. W zależności od odmiany tempo wzrostu jest bardzo zróżnicowane. Od kilku milimetrów do 15 cm rocznie.
Jałowiec dahurski 'Expansa'
Kwitnienie jałowca
Kiedy kwitnie jałowiec?
Jałowiec kwitnie wiosną. Kwiaty są niepozorne i nie mają wartości dekoracyjnej.
Jak pachnie jałowiec?
Kwiaty jałowca nie pachną. Drewno, kora, liście i owoce zawierają spore ilości olejków eterycznych.
Liście jałowca
Młode liście jałowca są jak igły. Dojrzałe liście mają kształt szydła, są rozłożyste i ułożone w pary lub w spiralę po trzy. Niektóre gatunki mają małe łuskowate liście, często noszące gruczoł olejowy, które są dociskane ściśle do zaokrąglonych lub czterokątnych rozgałęzień. W zależności od gatunku mają od 4 do 20 mm długości i 1–2 mm szerokości.
Owoce jałowca
Jego niebieskoczarne szyszkojagody, zwane potocznie „jagodami jałowca”, są zbyt gorzkie, aby jeść na surowo. Suszone owoce jałowca pospolitego są dostępne w sklepach, bywają używane do aromatyzowania mięsa, sosów i farszów. Szyszkojagody służą do aromatyzowania niektórych piw i ginu nazywanego jałowcówką.
Pielęgnacja jałowca
Kiedy przycinać jałowiec?
Jałowiec przycinamy wczesną wiosną, jak tylko temperatury będą wyższe od zera.
Jak ciąć jałowiec?
W jałowcu usuwamy wszystkie suche i zamienione chorobowo gałęzie. Odcinamy je w miejscu gdzie pojawiają się zielone odgałęzienia, jeśli takich nie ma daną gałąź odcinamy przy pniu. Można także przyciąć zielone przyrosty, które wychodzą znacząco poza obrys korony.
Podlewanie jałowca
Jałowiec nie lubi nadmiaru wody, dlatego należy go podlewać tylko w okresie suszy.
Nawożenie jałowca
Jałowiec nie potrzebuje nawożenia, dlatego też nie zaleca się tej czynności.
Przesadzanie jałowca
Jałowiec nie lubi przesadzania, jeśli jednak to konieczne, należy zwilżyć ziemię wokół rośliny, a następnie wykopać z jak największym zapasem ziemi i bryły korzeniowej. Po przeniesieniu na nowe miejsce drzewko sadzimy zgodnie z poprzednim ustawieniem względem kierunków świata.
System korzeniowy jałowca
Jałowiec ma silnie rozwinięty system korzeniowy sięgający niejednokrotnie do 4 metrów zasięgu.
Jałowiec płożący 'Prostrata'
Jakie odmiany jałowca do ogrodu?
Do ogrodów przydomowych świetnie pasują zarówno kolumnowe odmiany jałowca, jak i jałowce płożące. Natomiast na skalniakach świetnie sprawdzą się niewielkie płożące jałowce.
Najczęstsze pytania dotyczące uprawy jałowca
Czy jałowiec jest trujący?
Zatrucie jałowcem jest możliwe w przypadku przedawkowania szyszkojagód, dlatego też nie powinno się jeść jagód na surowo, zwłaszcza w dużych ilościach.
Dlaczego jałowiec brązowieje od środka?
Zżółknięcie krzewów jałowca może być objawem choroby grzybiczej lub pojawiających się szkodników. W takim wypadku należy przyjrzeć się liściom i gałązkom z bliska by określić przyczynę, a następnie wykonać odpowiedni zabieg.