Dąb (Quercus)

Rodzaj Dąb (Quercus) należy do rodziny bukowatych (Fagaceae) i obejmuje ok. 500 gatunków. Większość dębów to okazałe, długowieczne drzewa. Większość gatunków dożywa kilkuset lat, a niektóre egzemplarze nawet tysiąc. W wielu kulturach dąb jest symbolem siły i zdrowia. Obok gatunków, znane są także liczne odmiany, wyróżniające się m.in. pokrojem, siłą wzrostu albo kształtem lub barwą liści.

Skąd pochodzi i gdzie występuje dąb?

Naturalnie rosnące dęby można spotkać w klimacie umiarkowanym do tropikalnego w Europie, Azji, obu Amerykach i w północnej Afryce. Jego zasięg ogranicza się do półkuli północnej. W Polsce naturalnie występują gatunki: dąb szypułkowy i dąb bezszypułkowy, ale można także spotkać rosnące dziko, ale sprowadzone z innych rejonów: dąb czerwony, dąb burgundzki i dąb omszony.

Jak wygląda dąb?

Większość dębów, w tym wszystkie spotykane w Polsce, to duże drzewa, osiągające powyżej 25 m wysokości. Liście w większości sezonowe, klapowane lub wrębne. Niektóre dęby o liściach sezonowych mają tendencję do zatrzymywania suchych liści na pędach aż do wiosny.

Jak kwitnie dąb?

Dęby są drzewami jednopiennymi, ale rozdzielnopłciowymi, tj. na tym samym drzewie występują kwiaty męskie i żeńskie, ale są one zebrane w osobne kwiatostany. Dęby są wiatropylne. 

Jak owocuje dąb?

Owocem dębu jest żołądź, który botanicznie jest orzechem. Żołądź osadzony jest w miseczce.  

Jakie wymagania ma dąb?

Dęby wymagają gleb żyznych i zasobnych, głębokich, świeżych lub wilgotnych, ale przepuszczalnych. Preferują stanowisko słoneczne. Znaczna część dębów charakteryzuje się dobrą mrozoodpornością, ale niektóre, m.in. gatunki zimozielone, są wrażliwe na niskie temperatury.

Gdzie sadzić dąb?

Dęby najlepiej nadają się na solitery, sadzone w parkach i dużych ogrodach. Wymagają odpowiednio dużej przestrzeni. Formy karłowe i miniaturowe nadają się także do małych ogrodów, a nawet do ogrodów skalnych.

Jak sadzić dąb?

Sadzonki dębu rosnące w pojemnikach można wysadzać do gruntu w dowolnym terminie, nawet zimą, pod warunkiem, że gleba nie jest przemarznięta. 

Kiedy i jak przesadzać dąb?

Starsze dęby nie lubią przesadzania, dlatego najlepiej jest od razu sadzić je na miejsce stałe. W razie konieczności zmiany miejsca, należy je przesadzać w okresie bezlistnym z odpowiednio dużą bryłą korzeniową.

Jak uprawiać dąb?

Posadzony i rosnący dąb nie wymaga specjalnych zabiegów. Pielęgnacja dębu ogranicza się do usuwania uszkodzonych pędów. Młode rośliny zaatakowane przez choroby, np. przez powszechnego na dębie mączniaka prawdziwego należy opryskiwać odpowiednim fungicydem, natomiast stare drzewa, ze względu na wieloletni wzrost w tym samym miejscu, mogą cierpieć na niedobory składników, więc warto je nawozić.  

Gatunki i odmiany dębu

Dąb szypułkowy - najpopularniejszy w Polsce gatunek dębu
Dąb czerwony - zawleczony z Ameryki, powszechny już w niemal całej Polsce. Bardzo dekoracyjny dzięki błyszczącym liściom, które jesienią stają się jaskrawo czerwone
Dąb gontowy - pochodzący z USA gatunek o całobrzegich, lancetowatych liściach
Dąb szypułkowy ‘Fastigiata Koster’ - odmiana wąskokolumnowa, polecana na szpalery i do małych ogrodów
Dąb szypułkowy ‘Strypemonde’ o fantazyjnym kształcie i ubarwieniu liści
Dąb szypułkowy ‘Posnania’ - polska odmiana o zredukowanej blaszce liściowej

Wpływ dębu na otoczenie (znaczenie biocenotyczne):

Wysokie i rozłożyste drzewa, jakimi są dęby, kształtują środowisko, powodując zmiany w ekosystemie. Dęby zacieniają znaczną powierzchnię, wpływając na zmianę składu gatunkowego rosnących w okolicy roślin. Korony dębów są schronieniem i miejscem gniazdowania licznych gatunków ptaków, a żołędzie stanowią pokarm dla wielu gatunków zwierząt. 

Czy warto uprawiać dąb?

Dęby, jako drzewa okazałe czy wręcz monumentalne, zasługują na zaszczytne miejsce w ogrodzie. Często są także wybierane na drzewa pomnikowe, sadzone dla upamiętnienia ważnych wydarzeń lub wybitnych osób. Dzięki swojej długowieczności mogą być tym, co pozostawimy przyszłym pokoleniom.