Aronia (Aronia)

Aronia (Aronia) jest niezwykle wytrzymałym krzewem owocowym o wyprostowanym pokroju, który przez wiele lat może stanowić ozdobę ogrodu lub działki. Wiosną na krzewach rozwijają się ciemnozielone liście, a następnie rozkwitają kremowobiałe, pachnące kwiaty. Aronie ozdobne są także z lśniących owoców zebranych w duże grona, a jesienią ich błyszczące liście zyskują niesamowite, czerwonofioletowe kolory.
Aronia to także bardzo cenny krzew owocowy, rodzący duże ilości owoców o ponadprzeciętnej zawartości antyoksydantów i innych składników prozdrowotnych. 

Rodzaj Aronia obejmuje dwa gatunki: aronię czarnoowocową (A. melanocarpa) i aronię czerwoną (A. arbutifolia), a także ich mieszańca, aronię śliwolistną (A. prunifolia). 

Skąd pochodzi i gdzie występuje aronia?

Obydwa gatunki aronii naturalnie rosną w Ameryce Północnej, głównie we wschodniej części. Rośnie w lasach i na ich skrajach, a także tworzy zarośla, zwykle porastając tereny podmokłe, dostępne dla niewielu gatunków.
Aronia czarnoowocowa od dawna jest tradycyjnie uprawiana w Azji, m.in. we wschodniej części Rosji, gdzie doskonale radzi sobie w tamtejszych, ekstremalnie trudnych klimatycznie warunkach.

Jak wygląda aronia?

Aronia jest krzewem liściastym o wyprostowanym pokroju, dorastającym do 1,5-3 m wysokości. Rozrasta się przez odrosty korzeniowe, z czasem tworząc gęste zarośla. Liście aronii są pojedyncze, skórzaste i mocno błyszczące, jesienią stają się jaskrawoczerwone, a następnie opadają. 
Aronie szczepione na pniu nie rozrastają się w formie krzewu lub zarośli, tylko rosną w postaci drzewka na pojedynczym, zwykle nizutkim (10-30 cm) pniu.

Jak kwitnie aronia?

Drobne, kremowobiałe kwiaty aronii, czasem z różowym odcieniem, rozkwitają wczesną wiosną i zebrane są w baldachogrona osiągające do 6 cm średnicy. Aronia kwitnie bardzo obficie, a jej kwiaty są lekko pachnące i miododajne. Mają dużą wartość dekoracyjną

Jak owocuje aronia?

Owoce aronii są kuliste, mięsiste i soczyste, zebrane w okazałe, pełne, wiszące grona. Dojrzewają końcem lata, ale pozostają na krzewach przez wiele tygodni, nawet do połowy zimy. Owoce aronii czarnoowocowej i śliwolistnej są ciemnogranatowe, niemal czarne, natomiast owoce aronii czerwonej są czerwone, ale drobniejsze i nieco mniej liczne.
Owoce aronii, ze względu na wysoką zawartość garbników, mają cierpki, nieprzyjemny smak, który jednak w znacznej części zanika po przemrożeniu lub po potraktowaniu wysoką temperaturą. Dlatego aronia nie jest polecana do spożywania na surowo, chociaż jesienią, po przymrozkach, jej smak jest już akceptowalny.   

Zastosowanie owoców aronii:

Owoce aronii, o wysokiej zawartości przeciwutleniaczy, witamin, minerałów i garbników są używane do produkcji soków, dżemów, galaretek, wina i nalewek. Długo pozostają na krzewach i służą jako źródło pożywienia dla ptaków i innych dzikich zwierząt. 

Jakie wymagania ma aronia?

Wymagania siedliskowe aronii są wyjątkowo niskie. Krzewy naturalnie rosną na żyznych, wilgotnych i podmokłych glebach, ale posadzone na podłożu piaszczystym i suchym rosną równie dobrze. Aronia dobrze znosi cień, ale na stanowisku słonecznym owocuje znacznie obficiej, a jej owoce są słodsze, smaczniejsze i bardziej wartościowe odżywczo. Toleruje szeroki zakres pH, dobrze rośnie zarówno na glebach kwaśnych, jak i zasadowych.
Aronia charakteryzuje się bardzo dobrą mrozoodpornością i znosi nawet ekstremalnie niskie temperatury.

Gdzie sadzić aronię?

Aronię można sadzić właściwie na każdym stanowisku, chociaż jeśli ma być uprawiana dla owoców, warto jej wybrać stanowisko słoneczne i niezbyt suche. Można ją sadzić w ogrodach przydomowych i parkach, a także jako element zieleni miejskiej, poprawiający bioróżnorodność terenów antropomorficznych.

Jak sadzić aronię?

Aronia jest krzewem bardzo żywotnym, przyjmuje się bardzo łatwo, a jej sadzenie polega na przeniesieniu bryły korzeniowej z pojemnika do wykopanego świeżo dołka, wypełnieniu pozostałej wolnej przestrzeni sypkim podłożem i intensywnym podlaniu.
Aronię można sadzić pojedynczo, w grupach i w kompozycjach, a także w formie żywopłotu. 

Kiedy i jak przesadzać aronię?

Młode krzewy aronii dobrze znoszą przesadzanie, nawet bez bryły korzeniowej. W razie konieczności przesadzania starszych roślin, warto wykopywać je z bryłą korzeniową, a po posadzeniu na nowe miejsce - skrócić jej pędy, ograniczając wielkość części nadziemnej. Przesadzać należy w okresie spoczynku czyli w okresie bezlistnym. 

Jak uprawiać aronię?

Uprawa aronii nie nastręcza żadnych trudności. Zabiegi pielęgnacyjne ograniczają się do cięcia pielęgnacyjnego oraz - co kilka lat - cięcia odmładzającego. Aronia bardzo dobrze reaguje na nawożenie, zwłaszcza jeśli rośnie na słabych glebach. 

Zapylacze dla aronii

Aronia jest częściowo samopylna, owocuje nawet bez towarzystwa innego przedstawiciela gatunku, ale lepsze owocowanie zapewnia jej zapylenie krzyżowe. Dlatego warto sadzić obok siebie dwa egzemplarze aronii należące do różnych odmian. Dobrym zapylaczem dla aronii czarnoowocowej jest siewka gatunku oraz każda odmiana aronii czarnoowocowej lub śliwolistnej. 

Gatunki i odmiany aronii

Aronia czarnoowocowa ‘Galicjanka’ - niezawodna i bardzo plenna odmiana owocowa
Aronia czarnoowocowa ‘Galicjanka’ pienna - forma nisko szczepiona na jarzębie; rośnie słabiej, owocuje obficiej i nie rozrasta się od korzeni (nie tworzy zarośli)
Aronia śliwolistna ‘Viking’ - odmiana o wyjątkowo soczystych owocach
Aronia czerwona ‘Erecta’ - ma owoce czerwone, mniejsze niż pozostałe aronie, ale także jadalne i przydatne na przetwory

Dlaczego aronia nie owocuje?

Aronia jest krzewem owocującym niezawodnie i niemal niespotykane są przypadki problemów z owocowaniem.
Przyczyną słabego owocowania może być niedobór słońca (zbyt cieniste stanowisko) lub zbytnia susza. Lepiej także owocują krzewy aronii zapylanej krzyżowo. 

Wpływ aronii na otoczenie (znaczenie biocenotyczne)

Aronia posadzona w ogrodach naturalistycznych, a także w ogrodach, parkach i na osiedlach, zwłaszcza w grupach, może tworzyć zarośla, zapewniające schronienie i pożywienie dzikim zwierzętom. Bujny wzrost i niskie wymagania pozwalają na zakrzewianie terenów o niekorzystnych warunkach, zapobiegając stepowieniu oraz przeciwdziałając erozji powietrznej i wodnej. Mocno korzeniąca się aronia zapobiega także osuwaniu się skarp.   

Czy warto uprawiać aronię?

Aronię warto uprawiać przede wszystkim dla jej wyjątkowo wartościowych owoców. Owoce aronii są pokarmem bogatym w składniki odżywcze, spełniają warunki pozwalające na zaliczenie jej do “superfoods”. Zawierają szeroką gamę witamin i minerałów, w tym magnez, cynk i żelazo, a także witaminy C, K i z grupy B. Szczególnie cenna jest zawartość polifenoli należących do przeciwutleniaczy; owoce aronii charakteryzują się ich najwyższą zawartością wśród wielu przebadanych roślin, co przekłada się na ich ogromną skuteczność jako wymiataczy wolnych rodników! Udowodniono korzystny wpływ owoców aronii w zapobieganiu chorobom układu krążenia, obniżaniu ciśnienia krwi, normalizowaniu poziomu glukozy we krwi i zmniejszaniu insulinoodporności, pełni funkcję osłonową przed uszkodzeniami wątroby i wyściółki żołądka.
Poza niewątpliwymi korzyściami płynącymi ze spożywania owoców aronii, nie można zapominać o tym, że aronia to także piękny, bujny krzew ozdobny, który dzięki błyszczącym i przebarwiającym się jesienią liściom, obfitym kwiatom i okazałym gronom owoców budzi zainteresowanie niemal przez cały rok.  

Przepisy kulinarne

Sok (syrop) z aronii

1 kg owoców aronii (zebranych po przymrozkach lub przemrożonych w zamrażalniku)
1 kg cukru
0,2 litra wody
1 cytryna

Owoce aronii obrać i dobrze wypłukać, wsypać do dużego rondla, a następnie dodać do nich cukier i wodę. Rondel przykryć i umieścić na średnim ogniu, od czasu do czasu mieszać. Aby przyspieszyć puszczanie soku, owoce można lekko zgnieść, np. tłuczkiem do ziemniaków. Kiedy sok zacznie wrzeć, zmniejszyć gaz i gotować jeszcze przez ok. 20-30 minut. Pod koniec gotowania wcisnąć sok z cytryny. Następnie przecedzić przez gęste sito i uzyskany sok, jeszcze gorący, przelać do butelek lub słoiczków i dobrze zakręcić. Dzięki wysokiej zawartości cukru sok jest bardzo dobrze zakonserwowany, ale można jeszcze bardziej podnieść jego trwałość poprzez pasteryzację.
Regularne, najlepiej codzienne picie kilku łyżek takiego soku pozwoli skorzystać z jego dobroczynnego wpływu na zdrowie! Sok doskonale nadaje się także jako dodatek do herbaty.

Zdrowotna nalewka z aronii

1 kg owoców aronii (przemrożonych)
0,5 kg cukru
0,5 l spirytusu
0,3 l wody

Przygotowanie:
Owoce aronii zasypać cukrem, podlać odrobiną wody i przez chwilę podgrzewać na wolnym ogniu, żeby szybciej puściły sok. Po kilku minutach wyłączyć ogień, a rozmiękczone owoce z cukrem przelać do słoja i odstawić na kilka godzin.
Macerowanie:
Po tym czasie do owoców wlać spirytus i przegotowaną, ostudzoną wodę i pozostawić do macerowania przez okres 2-4 tygodni. Podczas macerowania naczynie słoik powinien być zakręcony i powinien znajdować się w jasnym i ciepłym pomieszczeniu.
Następnie nalewkę należy odcedzić, rozlać do butelek i odstawić do leżakowania. Leżakowanie powinno odbywać się w miejscu chłodnym i ciemnym, np. w piwnicy i powinno trwać co najmniej 5-6 miesięcy.
Po tym okresie nalewka nadaje się do spożycia. Najzdrowiej jest pić ją 5-6 razy w tygodniu po jednym, małym kieliszku. 

Herbata z suszonych owoców aronii

Obrane, umyte i osuszone z wody owoce aronii najlepiej jest ususzyć w suszarce do grzybów, ale dobrze nadaje się do tego także piekarnik z termoobiegiem, ustawiony na 70 st. C. Owoce do suszenia należy ułożyć jedną, niezbyt zwartą warstwą.

Susz można przechowywać w słoiku lub puszce, a nawet w papierowej torebce.
Aby zrobić herbatę aroniową, łyżkę suszu należy zalać 250 ml wrzątku i zostawić pod przykryciem na kilka minut. Można ją posłodzić cukrem lub miodem. 

Susz aroniowy doskonale nadaje się także do mieszanych herbat owocowych, np. z owocami jabłka, jeżyny, jagody kamczackiej. Rozgrzewająca, zdrowa i bardzo smaczna jest herbata lipowa z dodatkiem suszu aroniowego!