Surmia, katalpa - Catalpa
Surmia, znana także pod nazwą katalpa, jest drzewem o bardzo dużych, sercowatych liściach i okazałych, wzniesionych kwiatostanach. Rodzaj obejmuje kilkanaście gatunków pochodzących z Chin, USA i Kuby.
Jak wygląda katalpa?
Surmia czyli katalpa jest drzewem dorastającym do 10-20 m wysokości, o szerokiej i nisko rozpoczynającej się, rozłożystej koronie. Liście szerokie i duże, zwykle o kształcie sercowatym. Surmia kwitnie w czerwcu, kiedy na wierzchołkach pędów rozwijają się bardzo efektowne, duże, wzniesione, wiechowate kwiatostany. Atrakcyjnie wyglądają także pojedyncze kwiaty o płatkach zrosłych u nasady, białych lub żółtych, ale upstrzonych ciemnymi plamkami. Długość kwiatostanu może przekraczać 20 cm. Atrakcyjnym elementem surmii są także jej strąki - długie, wąskie, zwisające, pozostające na drzewie przez całą zimę.
Najczęściej uprawiana katalpa jako drzewo ozdobne to surmia bignoniowa ‘Nana’, znacznie powszechniejsza niż gatunki. Jest to odmiana szczepiona na pniu o różnej wysokości, wytwarzające kulistą, bardzo zwartą i bogato ulistnioną koronę. Drzewo ma więc wygląd zielonej, gęstej kuli na pniu, który może mieć dowolną wysokość. Surmia bignoniowa ‘Nana’ jest bardzo często sadzona na osiedlach, w przestrzeni publicznej oraz w ogrodach przydomowych, zwłaszcza skomponowanych w stylu nowoczesnym lub minimalistycznym. Ta odmiana nie kwitnie.
Jakie wymagania ma surmia?
Surmię należy sadzić w miejscu osłoniętym i słonecznym, na glebie zasobnej i przepuszczalnej. Jest tolerancyjna w stosunku do odczynu. Jest łatwa w uprawie, chociaż młode rośliny, a także młode przyrosty na starszych drzewach, mogą zimą przemarzać. Nie ma to jednak istotnego wpływu na ogólną kondycję katalpy.
Uprawa i pielęgnacja katalpy
Katalpa - kiedy sadzimy?
Zakupione w szkółce rośliny, które znajdują się w donicach lub innych pojemnikach, można sadzić o każdej porze, z wyjątkiem zimy, jeśli ziemia jest zamarznięta. W trakcie sadzenia, a także przez co najmniej kilka tygodni po posadzeniu, drzewa powinny być regularnie podlewane. Katalpa ma bardzo duże liście, przez które traci znaczne ilości wody. Niedobór wody w glebie może powodować więdnięcie, a nawet zasychanie świeżo posadzonych roślin. Podlewanie starszych drzew, które już od kilku lat czasu rosną na jednym miejscu i mają rozbudowany system korzeniowy, zwykle nie jest konieczne. Jedynie w czasie suszy i dużych upałów drzewa mogą wymagać nawadniania.
Katalpy z gruntu, a także kupowane z gołym korzeniem, nie mogą być przesadzane w sezonie wegetacyjnym. Można je wykopywać i sadzić tylko wtedy, gdy nie mają liści. Po posadzeniu rośliny muszą być podlewane, a gałęzie powinny być przycięte - zmniejszenie wielkości korony ma zrównoważyć utratę części korzeni podczas wykopywania drzewa.
Duże katalpy po posadzeniu trzeba zabezpieczyć przed przewracaniem się np. pod naporem wiatru. Zależnie od rozmiaru drzewa, należy użyć 1-3 (najlepiej 3) palików, ustabilizować je za pomocą poprzecznych belek i do takiej konstrukcji przywiązać drzewko za pomocą specjalnych, miękkich taśm. W warunkach amatorskich taśmy można zastąpić miękką, ale mocną tkaniną pociętą na pasy o szerokości ok. 5 cm.
Aby paliki spełniały swoją rolę, muszą być solidne i głęboko, stabilnie umocowane w ziemi.
Jak przycinać katalpy?
Przycinanie katalpy (surmii) zwykle nie jest konieczne, ale jest wskazane.
Zarówno gatunki wytwarzające szerokie, rozłożyste korony, jak i kulista katalpa bignoniowa ‘Nana’ same się kształtują i zwykle nie wymagają korekty. Jeśli jednak z jakiegoś powodu ich pokrój jest zaburzony, drzewa można formować przez niewielkie cięcia.
Zalecane jest natomiast cięcie sanitarne, polegające na usuwanie gałęzi uszkodzonych, chorych lub suchych, przemarzniętych końcówek, a także pędów krzyżujących się, narażonych na uszkodzenia poprzez tarcie pomiędzy sobą.
Jeśli jest taka potrzeba, nie ma przeciwwskazań do bardziej zdecydowanych cięć. Cięcie katalpy może mieć na celu ograniczenie wzrostu, jeśli drzewo nadmiernie się rozrasta. Przycinanie pozwala także na uzyskanie bardziej regularnej i zwartej korony, co ma szczególne znaczenie w ogrodachmałych, o ograniczonej przestrzeni.
Przycinanie katalpy należy przeprowadzać równomiernie z każdej strony, aby nie zaburzyć równowagi drzewa. Surmie przycinane jednostronnie mają przesunięty środek ciężkości i pod wpływem wiatrów mogą się łatwo wywracać.
Cięcie katalpy należy wykonać wczesną wiosną, na przełomie marca i kwietnia, zanim na drzewie rozwiną się liście.
Nawożenie katalpy
Mocno rosnące drzewa, jakimi są katalpy, wymagają corocznego nawożenia. Nawozy należy stosować w pierwszej połowie okresu wegetacji. Wiosną, w marcu-kwietniu należy zastosować podstawową dawkę nawozu, a następnie 2-3 dawki uzupełniające. Nawożenie należy zakończyć przed końcem lipca.
Do nawożenia katalpy nadają się zarówno nawozy organiczne, jak i mineralne. Sięgając po nawóz mineralny należy wybrać preparat o szerokim składzie, zawierający jak najwięcej (a najlepiej wszystkie) niezbędne makro- i mikroelementy. Dawkowanie należy dostosować do zaleceń producenta.
Ochrona katalpy przez chorobami
Katalpy zwykle rosną zdrowo i nie ma potrzeby stosowania zabiegów ochrony roślin. Zdarza się jednak, że drzewa są porażane przez choroby grzybowe, z których najczęstsze i zagrażające drzewu są dwie:
- Mączniak prawdziwy - grzyb chętnie atakuje duże liście katalpy. Bardziej narażona jest katalpa bignoniowa ‘Nana’, ponieważ w dużym zagęszczeniu liście nie wysychają tak szybko po deszczu lub rosie, a wyższa wilgotność sprzyja rozwojowi patogena. Częściej są porażane drzewa rosnące w cieniu.
Mączniak prawdziwy objawia się białym nalotem, pojawiającym się na górnej stronie blaszki liściowej. Mocno porażone liście zasychają, a następnie opadają.
Jeśli choroba obejmuje dużą część liści, prowadzi do osłabienia drzewa, a w niektórych przypadkach nawet do jego uschnięcia. Mączniak prawdziwy można zwalczać za pomocą odpowiednich środków grzybobójczych, stosowanych w terminach i dawkach zaleconych przez producenta. - Werticiloza katalpy - jest to choroba odglebowa. Patogen znajduje się w glebie i wnika do rośliny przez korzenie, następnia namnaża się i prowadzi do blokowania naczyń, którymi do liści transportowana jest woda.
Objawem porażenia katalpy przez werticiliozę jest nagłe więdnięcie, a następnie zasychanie liści, które zwykle nie opadają, ale pozostają na drzewie. Objawy najczęściej są widoczne tylko na niektórych gałęziach, podczas gdy liście na pozostałych pędach są zdrowe i w pełnym turgorze.
Werticilioza atakująca wewnętrzne tkanki drzewa jest trudna do zwalczania i najczęściej zalecane jest usunięcie porażonego drzewa. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia werticiliozy także u sąsiednich drzew, warto je podlać roztworem odpowiedniego fungicydu.
Jakie zastosowanie ma surmia?
Surmia jest sadzona jako drzewo parkowe i alejowe, nadaje się także do dużych ogrodów jako soliter. Warto sadzić ją w pobliżu pasiek, ponieważ jest miododajna, przy czym nektar jest pobierany przez pszczoły nie tylko z kwiatów, w krótkim okresie kwitnienia, ale także z nektarników zlokalizowanych m.in. na ogonkach liściowych. Nektarniki pozakwiatowe podejmują pracę w ciepłe dni lata, także poza okresem kwitnienia.
Gatunki i odmiany surmii:
Surmia bignoniowa (Catalpa bignonioides), zwana także katalną bignoniową lub surmią zwyczajną. Jest najpopularniejszym w Polsce gatunkiem surmii.
Surmia bignoniowa ‘Nana’ - karłowa, kulista odmiana, najczęściej szczepiona na wyższym pniu; popularne drzewo alejowe. Nie kwitnie.
Surmia żółtokwiatowa (C. ovata) - rośnie podobnie jak surmia bignoniowa, ale wyróżnia się żółtym kolorem kwiatów
Surmia wielkokwiatowa (C. speciosa) - największy gatunek surmii, w naturze (USA) dorastający do 30 m. W Polsce osiąga do 15 m. Kwiaty duże i pachnące, za to owoce nieliczne.
Surmia wielkokwiatowa ‘Pulverulenta’ - ciekawa odmiana o pstrych, zielono-białych liściach.
