Duże, dostojne i długowieczne drzewa, zwykle dożywające kilkuset lat, ale spotyka się także dęby tysiącletnie. Od wieków dąb ma swoje miejsce w kulturze i tradycji Europy jako symbol długowieczności, siły, zdrowia i szlachetności. W starożytności przypisywano mu magiczne właściwości, był też siedzibą bogów. Drzewa dębu są wspominane także w Starym Testamencie. Od jego nazwy pochodzi wiele popularnych w Polsce nazwisk i nazw miejscowości. Motyw dębowych liści i żołędzi powtarza się także w rodowych herbach, państwowych odznaczeniach i monetach, m.in. na polskich złotych. Występuje także w powszechnie znanych powiedzeniach, np. chłop jak dąb, silny jak dąb.
Wygląd rośliny
to najczęściej wysokie, duże, długowieczne drzewa, żyjące nawet do tysiąca lat. Rosną w formie jedno- lub kilkupniowego drzewa. Zależnie od gatunku, mogą dorastać nawet do 50 - 60 m wysokości, a rozpiętość korony często przekracza 20 m. Wśród odmian można natomiast spotkać dęby o koronie wąskiej, kolumnowej.
Popularne gatunki dębów:
- - najpopularniejszy w Polsce gatunek dębu, tworzący jednorodne lasy zwane dąbrowami.
- - drugi rodzimy gatunek dębu, różniący się od dębu szypułkowego budową liścia i umieszczeniem owocu.
- - pochodzący z Ameryki Północnej, coraz bardziej rozpowszechniony, także w lasach.
Dąb szypułkowy 'Posnania'
Pochodzenie
Rodzaj Dąb obejmuje kilkaset gatunków, występujących niemal wyłącznie na półkuli północnej.
Występowanie dębu
Naturalnie rosnące dęby spotyka się w strefie klimatu umiarkowanego. W Polsce występują dwa gatunki: dąb szypułkowy i dąb bezszypułkowy, w uprawie można spotkać wiele innych, oryginalnych gatunków dębu.
Wymagania i warunki uprawy dębu
Jaka ziemia jest najlepsza dla dębu?
Większość gatunków dębu rośnie najlepiej na glebach żyznych, głębokich, dość ciężkich, wilgotnych, ale nie podmokłych. Niektóre dęby znoszą gleby mokre (np. dąb błotny).
Jakie stanowisko jest najlepsze dla dębu?
Dęby wymagają stanowiska słonecznego. Ze względu na osiągane zwykle duże rozmiary, najlepiej jest je sadzić na otwartej przestrzeni.
Mrozoodporność dębu
Większość gatunków dębu doskonale znosi polskie zimy. Gatunki egzotyczne mogą wymagać osłoniętego stanowiska lub zabezpieczania przed mrozem, zwłaszcza za młodu.
Sadzenie dębu
Kiedy sadzić dęby?
Dęby uprawiane w pojemnikach mogą być sadzone od wczesnej wiosny do późnej jesieni.
Jak sadzić dęby?
Dęby nie wymaga specjalnego przygotowania stanowiska, można ją sadzić w niemal każdej glebie rodzimej.
Jak gęsto sadzić dęby?
Dęby zwykle mają rozłożysty i szeroki pokrój (rozpiętość korony może przekraczać 20 m), wymagają zatem dużej przestrzeni. Odmiany karłowe lub kolumnowe można sadzić gęściej, np. w formie szpaleru w rozstawie 2 m.
Tempo wzrostu dębu
Przez pierwszych kilka lat dęby rosną powoli, przyrastając o 10-20 cm rocznie. W tym czasie rozwija się ich system korzeniowy. W późniejszym okresie rośnie szybko, nawet o 40-50 cm zwiększając swoją wysokość, a po przekroczeniu 100 lat prawie całkowicie przestaje rosnąć - przyrosty starych drzew rzadko przekraczają 1-2 cm.
Dąb czerwony
Kwitnienie dębu
Kiedy kwitnie dąb ?
Dąb kwitnie wczesną wiosną. Termin kwitnienia różni się pomiędzy dębami różnych gatunków.
Jak kwitnie dąb?
Osobno występują kwiaty męskie i żeńskie, ale obydwa rodzaje kwiatów znajdują się na jednym drzewie (roślina jednopienna, rozdzielnopłciowa). Kwiaty męskie mają postać zwisających kłosów, kwiatostany żeńskie są wyprostowane. Dąb jest wiatropylny.
Owoce dębu
Owocem dębu jest żołądź. Botanicznie żołądź jest orzechem przytwierdzonym do miseczki. Zależnie od gatunku, miseczka może mieć różną głębokość.
Wnętrze żołędzi zawiera sporo skrobi i tłuszczu, dlatego żołędzie są cennym pokarmem dla zwierząt leśnych, a także bywały stosowane jako pasza dla świń. W okresach głodu stanowiły także pokarm dla ludzi.
Dąb omszony, dąb ostrolistny i dąb wielkoowocowy wytwarzają owoce pozbawione taniny odpowiedzialnej za gorzki smak żołędzi. Owoce tych gatunków mogą być stosowane m.in. do wytwarzania mąki.
Pora owocowania dębu
Żołędzie dojrzewają jesienią, zwykle w pierwszym lub drugim roku po zapyleniu.
Pielęgnacja dębu
Jak ciąć dąb?
Dęby nie wymagają cięcia.
Podlewanie dębu
Dobrze przekorzeniony, duży dąb rosnący w głębokiej ziemi nie wymaga podlewania. Świeżo posadzone drzewka wymagają podlewania, ponieważ źle znoszą przedłużającą się suszę.
Nawożenie dębu
Dęby najlepiej rosną na glebie żyznej i zasobnej. Coroczne stosowanie nawożenia organicznego lub mineralnego pozwala na utrzymanie stałej zasobności gleby.
Przesadzanie dębu
Młode dęby należy przesadzać w okresie bezlistnym, razem z bryłą korzeniową. Starsze drzewa, które wykształciły już palowy system korzeniowy, źle znoszą przesadzanie.
Jakie odmiany dębu są najlepsze do ogrodu?
W ogrodach najlepiej sprawdzają się karłowe odmiany dębów lub odmiany kolumnowe o wąskiej, smukłej koronie.
- Dąb szypułkowy 'Fűrst Schwarzenberg' - odmiana dębu o wydłużonych, wąskich, biało nakrapianych liściach
- Dąb szypułkowy ‘Alnarp’ - dorastające do 10 m drzewo o wąskim pokroju i pędach zwisających
- Dąb szypułkowy ‘Posnania’ - odmiana o bardzo atrakcyjnych, mocno zredukowanych liściach
Najczęstsze pytania dotyczące uprawy dębu
Dlaczego dąb nie zrzuca liści na zimę?
Dla wielu dębów typowe jest to, że suche liście pozostają na drzewie na zimę. Opadają dopiero wiosną, przed rozwojem nowych liści.
Czy dąb jest trujący?
Owoce dębu nie są trujące, po przeróbce mogą być spożywane w postaci prażonych orzechów. Po wysuszeniu można z nich przygotować mąkę będącą dodatkiem do wielu potraw.
Dlaczego dąb nie wytwarza żołędzi?
Być może jest jeszcze za młody. Rośliny rozmnażane z siewu wymagają kilkunastu lat do przejścia z fazy wegetatywnej (wzrostu) do fazy generatywnej (rozmnażania).
Dlaczego dąb usycha?
Powodem może być uszkodzenie korzeni, np. podczas przesadzania, przekopywania gleby w zbyt bliskiej odległości lub w wyniku żerowania szkodników.
Na liściach dębu pojawia się biały nalot. Jak go zwalczać?
W wilgotne lata liście dębu mogą być porażane przez mączniaka prawdziwego, który jest chorobą grzybową. W przypadku mocnego porażenia dobrze jest zastosować ochronę chemiczną środkiem grzybobójczym, ponieważ nalot ogranicza możliwość fotosyntezy, co istotnie pogarsza kondycję rośliny.