Nieszpułka - Mespilus

Niezwykłe drzewo owocowe, obecnie mało znane i traktowane jako ciekawostka, a uprawiane już 3000 lat temu w Azji Mniejszej, rozpowszechnione w Europie wraz z ekspansją Imperium Rzymskiego. W średniowieczu nieszpułka (Mespilus) była bardzo chętnie uprawiana na rozległym terenie Europy, m.in. na terenie dzisiejszych Niemiec. 

Jak wygląda nieszpułka?

Małe drzewo na niskim pniu, dorastające do 3-5 m wysokości o konarach początkowo wzniesionych, z wiekiem rozchylających się, głównie z powodu uginania się pod ciężarem owoców. Z tego powodu młode drzewka zwykle mają koronę kulistą, a starsze, wielokrotnie owocujące - szeroką i rozłożystą. 

Liście nieszpułki są eliptyczne i miękko owłosione, sezonowe. Jesienią, przed opadaniem, bardzo efektownie przebarwiają się na żółto lub pomarańczowo, a czasem nawet czerwono. 

Jak kwitnie nieszpułka?

Kwiaty nieszpułki mają budowę prostą: pięć białych, zaokrąglonych płatków i środek wypełniony jasnożółtymi pylnikami. I w tej prostocie kryje się ich uroda! Są stosunkowo duże i wyglądają uroczo na tle jasnozielonych, młodych liści. Kwitnąca nieszpułka niewątpliwie wygląda pięknie. Drzewa nieszpułki kwitną w czerwcu i są miododajne. 

Jak owocuje nieszpułka?

Owoc nieszpułki ma kulisty, jabłkowaty kształt z wyraźnymi, długimi, zaschniętymi działkami kielicha na wierzchołku. Ich wielkość zależy od odmiany, największe mogą przekraczać 5 cm średnicy. Dojrzałe nieszpułki mają kolor brązowy. 

Czy nieszpułka jest jadalna?

Owoce nieszpułki są jadalne, po przemrożeniu lub zerwaniu i pozostawieniu na kilka dni w można je jeść na surowo. Nadaje się także na przetwory, np. na konfitury do mięs i dżemy. 

Jak smakuje nieszpułka?

Owoce nieszpułki długo pozostają twarde, kwaśne i cierpkie. Przed nadejściem przymrozków właściwie nie nadają się do spożycia. Ale po pierwszych przymrozkach (a także po przemrożeniu w zamrażarce albo po prostu po “ulęgnięciu” - jak grusze ulęgałki) miąższ nieszpułek staje się miękki, słodki i soczysty, a ich aromat przypomina prażone jabłko. Przemrożone owoce stają się miękkie i należy je zrywać z drzewa delikatnie.

Czy nieszpułka jest samopylna?

Nieszpułka jest samopylna, owocuje nawet jeśli jest jedynym egzemplarzem gatunku w okolicy. Ale, jak większość roślin, po zapyleniu krzyżowym może owocować jeszcze lepiej, dlatego warto posadzić obok siebie dwie nieszpułki różnych odmian. 

Jakie są wymagania nieszpułki?

Nieszpułka jest gatunkiem dość tolerancyjnym, ale preferującym podłoża średnio zwięzłe, przepuszczalne, umiarkowanie wilgotne i ciepłe, zasobne i bogate w próchnicę. Nie lubi mroźnych, zimowych wiatrów, dlatego powinna być sadzona na stanowisku osłoniętym, ale słonecznym. Typowe polskie zimy znosi bez szwanku, ale większe mrozy mogą ją uszkadzać. 

Czy nieszpułkę można uprawiać w Polsce?

Uprawa nieszpułki w Polsce jest możliwa. Amatorskie uprawy w ogrodach przydomowych czy parkach nie są trudne i nie wymagają żadnych wyjątkowych zabiegów, poza wybraniem zacisznego miejsca do uprawy. 

Ze względu na brak 100% mrozoodporności i ryzyko uszkodzeń w czasie mroźnych zim, plantacje nieszpułki w Polsce raczej nie są prowadzone, chociaż wydają się możliwe w zachodniej części kraju. 

Jakie jest zastosowanie nieszpułki?

Nieszpułka jest bardzo wartościowym i nietuzinkowym drzewem ozdobnym i owocowym, które warto posadzić w ogrodzie przydomowym, ale także na osiedlu lub w parku. Nie jest zbyt duża, ma ładny pokrój, pięknie kwitnie, ma ciekawe liście, które efektownie się przebarwiają. I co roku rodzi duże ilości przykuwających wzrok owoców, które poza tym, że ciekawie wyglądają, doskonale smakują i są najlepszą przekąską “prosto z drzewa” w czasie jesiennych spacerów. 

Odmiany nieszpułki:

Nieszpułka zwyczajna 'Holländische' - jedna z bardziej znanych odmian, o dużych owocach

Nieszpułka zwyczajna 'Szentesi Rozsa' także charakteryzuje się dużymi owocami

Nieszpułka zwyczajna 'Monstrualna' - odmiana o wyjątkowo dużych, chociaż często nieforemnych owocach, wcześnie dojrzewających

Nieszpułka zwyczajna 'Kurpfalz-Mispel' - wczesna odmiana (IX-X) o owocach średniej wielkości

Nieszpułka zwyczajna 'Nottingham' rodzi owoce niezbyt duże, za to bardzo aromatyczne

Nieszpułka zwyczajna 'Solymárska' (Stara nieszpułka z Solymár) - stara odmiana pochodząca z Węgier

Nieszpułka zwyczajna 'Süssmispel' - odmiana o owocach najsłodszych, jadalnych i smacznych nawet przed przymrozkami

Nieszpułka zwyczajna 'Westerveld' jest polecana do zimniejszych rejonach kraju, ponieważ później rozpoczyna wegetację i jest mniej wrażliwa na późne przymrozki

Nieszpułka zwyczajna 'Metz' - kolejna odmiana późno rozpoczynająca wegetację, dobra dla uprawy na wschodzie kraju

Nieszpułka zwyczajna 'Delice des Vannes' - odmiana pochodząca z Francji, bardzo smaczna

Nieszpułka jadalna odm. beznasienna - forma nie wytwarzająca nasion. Owoce mniejsze niż u innych nieszpułek, za to łatwiejsze w przetwarzaniu.

Nieszpułka (Mespilus canescens) - gatunek odkryty w USA dopiero w 1990 r., który okazał się mieszańcem międzyrodzajowym między nieszpułką a głogiem.