Lawenda - Lavandula

Lawenda wyróżnia się pięknym, specyficznym zapachem, który nie tylko odpręża, ale ma także działanie prozdrowotne. W cieplejszych krajach lawenda jest uprawiana na plantacjach w celu pozyskania olejków eterycznych, w Polsce jest traktowana przede wszystkim jako roślina ozdobna, zdobiąca i aromatyzująca nasze ogrody.

Rodzaj Lavendula obejmuje ok. 40 gatunków, ale najbardziej popularna jest lawenda wąskolistna, zwana także lawendą lekarską (Lavendula angustifolia). Pozostałe gatunki w Polsce praktycznie nie są uprawiane.

Jak wygląda lawenda?

Lawenda jest półkrzewem - najniższe odcinki jej pędów są zdrewniałe i wieloletnie, natomiast powyżej przechodzą one w pędy zielne, które w mroźniejsze zimy mogą zamierać. Lawenda wąskolistna dorasta do 50-70 cm, niektóre jej odmiany są niższe. Tworzy gęste kępy o poduchowatym kształcie. Liście wąskie, o brzegu podwiniętym od dołu, pokryte gęstym kutnerem, który nadaje im srebrzysty kolor.

Jak kwitnie lawenda?

Lawenda kwitnie latem, w lipcu i sierpniu. Kwiaty o kolorze niebieskofioletowym, drobne, wyrastają nad liśćmi na wzniesionych pędach kwiatostanowych. Kwiaty lawendy są miododajne i jeśli lawenda jest uprawiana na dużym obszarze, jak np. na francuskich plantacjach, można uzyskać miód lawendowy, który jest bardzo wartościowy i chętnie kupowany na całym świecie.

Wymagania lawendy

Jaka gleba jest najlepsza dla lawendy?

Naturalnym stanowiskiem lawendy są tereny suche i mocno nasłonecznione, ciepłe. W takich miejscach lawendda rośnie najlepiej. Nie znosi gleb mokrych i podmokłych oraz bardzo ciężkich. Preferuje zasadowy odczyn podloża.

Jakiego stanowiska wymaga lawenda?

Lawenda pochodzi z cieplejszego klimatu, ale jest dobrze przystosowana do Polskich warunków. W mroźniejsze, bezśnieżne zimy może częściowo przemarzać, ale prawie zawsze odbija potem z nasady pędów. Na odsłoniętych i wietrznych stanowiskach można ją zabezpieczyć przed mrozem, osłaniając np. stroiszem.

Uprawa i pielęgnacja lawendy

Kiedy sadzi się lawendę?

Lawenda jest dostępna w sprzedaży od wczesnej wiosny do późnej jesieni i przez cały ten czas można ją sadzić (dotyczy to sadzonek w doniczkach). Przesadzanie lawendy oraz dzielenie kęp najlepiej zaplanować na wczesną jesień, kiedy nie występują już wysokie temperatury, ale roślina będzie miała jeszcze możliwość częściowo przekorzenić się przed nadejściem zimy.

Kiedy przycinać lawendę?

Lawendę przycina się dwa razy w roku: jesienią lub wiosną przeprowadza się cięcie zasadnicze, a latem usuwa się pędy kwiatostanowe z przekwitającymi kwiatami.

• Cięcie zasadnicze - należy je wykonać pod koniec września albo wiosną, przed rozpoczęciem wegetacji (koniec marca). Cięcie to polega na skróceniu zielnych, niezdrewniałych pędów o ok. połowę oraz na nadaniu roślinie regularnego, zaokrąglonego kształtu. 
  Systematyczne, coroczne przycinanie lawendy powoduje, że kępy są bardzo dobrze rozkrzewione i zwarte, a kwitnienie bardzo obfite. 
  Należy unikać usuwania całych pędów zielnych, a zwłaszcza przycinania pędów zdrewniałych. Lawenda bardzo słabo odbija ze zdrewniałej części, więc zamiast gęstych i ładnych kęp, można uzyskać rachityczne, słabe rośliny. Co więcej, nadmierne uszkodzenie części zdrewniałej może prowadzić do porażenia lawendy przez choroby grzybowe.
• Cięcie letnie wykonuje się zwykle w sierpniu, kiedy lawenda zaczyna przekwitać. Letnie cięcie lawendy polega na usuwaniu nieulistnionych pędów kwiatostanowych, które kończą już kwitnienie. Należy robić to starannie, aby nie uszkodzić liści. 
  Uzyskane w ten sposób kwiatostany można dosuszyć i wykorzystać do różnorodnych kompozycji zapachowych. 

Cięcie odmładzające (ratunkowe)

Jeśli lawenda nie była odpowiednio i regularnie przycinana, z czasem staje się coraz mniej atrakcyjna. Młode, świeże pędy rozrastają się na boki, a środek kępy pozostaje pusty, pozbawiony zielonych gałązek, liści i kwiatów. 
Aby uratować taki zaniedbany egzemplarz i poprawić jego wygląd, konieczne jest cięcie odmładzające. Polega ono na drastycznym przycięciu wszystkich pędów, także na ich zdrewniałych odcinkach. Za pomocą ostrego sekatora należy mocno skrócić wszystkie pędy oraz przyciąć kępę na szerokość, pozostawiając tylko niewielki, zgrabny pęczek. 
Regeneracja tak przyciętej lawendy trwa dość długo, w pierwszym roku raczej nie należy się spodziewać dużych efektów, ale już w kolejne lato roślina powinna obficie zakwitnąć.

Podobny sposób cięcia może być konieczny po przemarznięciu lawendy. Wówczas także należy ją mocno przyciąć, dając jej szansę na odbicie z nasady pędów.

Cięcie odmładzające wykonuje się wiosną, po ustaniu ryzyka dużych mrozów, zanim na dobre rozpocznie się wegetacja, ale kiedy już widać wyraźnie, które pędy są żywe, a które przemarzły lub są pozbawione żywych pąków i nie dają zbyt dużych szans na nowe przyrosty.

Nawożenie lawendy

Lawenda dobrze rośnie na glebach średnio zasobnych, a nawet ubogich w składniki pokarmowe, dlatego nie należy przesadzać z jej nawożeniem. Aby rośliny ładnie rosły i obficie kwitły, warto zasilić je niewielką ilością nawozu, ale nie częściej niż 2 razy w roku (np. kwiecień i czerwiec). Bezpieczna dawka to ½ dawki nawozu zalecanej przez producenta dla większości upraw. 

Zastosowanie lawendy

Lawenda w Polsce jest uprawiana przede wszystkim jako roślina ozdobna, polecana przede wszystkim na słoneczne i suche stanowiska, a także do ogrodów skalnych. Dobrze prezentuje się w formie niskich szpalerów i obwódek. Malowniczo wygląda jako niski żywopłot posadzony w linii falowanej na podłużnej rabacie wysypanej białymi kamykami. 
Wszystkie części lawendy zawierają duże ilości olejków eterycznych o charakterystycznym, delikatnym zapachu, który jest pozyskiwany przemysłowo do produkcji m.in. kosmetyków. Także w domowych warunkach można skorzystać z dobrodziejstwa pięknego zapachu lawendy: zasuszone kwiatostany, związane w małe bukieciki albo- aby uniknąć kruszenia się suchych kwiatków - umieszczone w małych, lnianych lub bawełnianych woreczkach, umieszczone w szafach z ubraniami czy pościelą sprawią, że tkaniny nasiąkną uwodzącym lawendowym aromatem. Dodatkowym atutem lawendy jest to, że jej zapach chroni ubrania przed molami. 
Olejek lawendowy, poza przepięknym zapachem, ma działanie przeciwzapalne i odkażające, a stosowany w aromaterapii pozwala się odprężyć i wyciszyć. 
Liście i kwiaty lawendy są także stosowane jako przyprawa; lawendę można znaleźć np. w popularnej mieszance ziół prowansalskich. 

Popularne odmiany lawendy:

Lawenda wąskolistna ‘Hidcote’ - zwarta odmiana o wąskich liściach. Kwitnie obficie, kwiaty zebrane w duże kwiatostany, mocno pachnące
Lawendka wąskolistna ‘Munstead’ - dorasta do 40 cm wysokości, kwiaty wyjątkowo duże. Kwitnie od czerwhttps://www.drzewa.com.pl/lawenda-waskolistna-rosea-lavendula-angustifolia-rosea.htmlca do sierpnia. 
Lawenda wąskolistna ‘Rosea’ charakteryzuje się jasnoróżowym kolorem kwiatów
Lawenda wąskolistna ‘Dwarf Blue’ - karłowa, nie przekracza 40 cm. Pachnie bardzo intensywnie
Lawenda wąsolistna ‘Edelweiss’ odmiana kwitnąca na biało