Jagody kamczackie

Jagoda kamczacka (Lonicera caerulea L. var. kamtschatica) to krzew jagodowy o wyjątkowo wczesnym terminie owocowania. Owoce jagody kamczackiej dojrzewają już w maju i są bardzo bogate w składniki prozdrowotne. To krzew, rozpoczyna sezon na owoce z własnego ogrodu. 

Skąd pochodzi i gdzie występuje jagoda kamczacka?

Jagoda kamczacka naturalnie występuje przede wszystkim w północno-wschodniej Azji. Można ją spotkać w północnej Rosji, Chinach i Japonii. Swoje naturalne stanowiska ma także w chłodniejszych rejonach Europy, m.in. w Skandynawii i na obszarze Alp. Występuje także w Ameryce Północnej.

Jak wygląda jagoda kamczacka?

Jagoda kamczacka zwykle dorasta do 1,2-2,5 m wysokości. Charakteryzuje się wyprostowanym, niezbyt szerokim, zaokrąglonym pokrojem. Liście pojedyncze, owalne, jasnozielone, rozwijają się wczesną wiosną i opadają wczesną jesienią.

Jak kwitnie jagoda kamczacka?

Jagoda kamczacka kwitnie bardzo wcześnie, często już na początku marca. Kwiaty rozwijają się równocześnie z pierwszymi liśćmi.
Drobne, ukryte w liściach kwiaty nie mają prawie żadnej wartości dekoracyjnej. Są żółte, wydłużone, delikatnie pachnące i są miododajne, a ze względu na wczesny termin kwitnienia, mogą być cennym pożytkiem pszczelim.

Jak owocuje jagoda kamczacka?

Owoce jagody kamczackiej mają podłużny, walcowaty kształt i niebieskogranatowy kolor, pokryte są woskowym nalotem. Charakteryzują się smakiem słodko-kwaśnym z lekko wyczuwalną nutką goryczki. Owoce znajdują się na starszych odcinkach pędów, są więc schowane pod liśćmi, nie rzucają się zanadto w oczy. Ale wystarczy odgarnąć gałązkę, aby zobaczyć całe mnóstwo zwisających, granatowych, przepysznych jagód.
Jagody dojrzewają już na przełomie maja i czerwca, rozpoczynając sezon na świeże owoce z własnego ogrodu, które najlepiej smakują “prosto z krzaka”, ale także nadają się na przetwory. Jagody należy zbierać wtedy, gdy są w pełni dojrzałe - mają wówczas ciemnogranatowy kolor, są miękkie, soczyste i słodkie. Typowe dla gatunku jest równoczesne dojrzewanie prawie wszystkich owoców, które następnie dość szybko opadają z krzewu.

Zastosowanie owoców jagody kamczackiej:

Na jednej roślinie może znajdować się nawet 5 kilogramów owoców, które może być trudno - mówiąc kolokwialnie - przejeść. Na szczęście owoce jagody kamczackiej doskonale nadają się na przetwory. Można z nich wytwarzać smaczne dżemy i konfitury, nic ze swych właściwości nie tracą podczas suszenia i mrożenia. Mogą być wykorzystywane do ciast i deserów, mrożone lub suszone mogą być oryginalną posypką do lodów i kremów.

Owoce jagody kamczackiej były cenione od wieków ze względu na swoje prozdrowotne właściwości. Przez tubylców zamieszkujących japońską wyspę Hokkaido była nazywana eliksirem życia. W warunkach zimnego klimatu, gdzie zdobycie świeżych owoców było utrudnione, a niedobory witamin były na porządku dziennym, ta nazwa wcale nie musiała być dużą przesadą, ponieważ kilka garści jagód mogło w znacznym stopniu zaspokoić potrzeby na niektóre witaminy, a tym samym zauważalnie wpłynąć na zdrowie. 

W czasach współczesnych, kiedy nauka wyjaśnia wiele ze znanych wcześniej prawidłowości, poznano skład chemiczny owoców jagody kamczackiej, a to potwierdziło przekonanie o ich wyjątkowym składzie. Charakteryzują się one wysoką zawartością witamin i soli mineralnych, w tym żelaza, ale o ich wyjątkowości świadczą przede wszystkim bardzo wysokie zawartości związków o charakterze przeciwutleniającym: antocyjanów, flawonoidów i związków fenolowych. Substancje te mają udowodnione działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, a przy tym zapobiegają chorobom układu krwionośnego. Występują one w dużych ilościach we wszystkich ciemno zabarwionych owocach (antocyjany i flawonoidy to nic innego, jak roślinne barwniki, odpowiadające za wybarwienie owoców), tj. w borówkach, porzeczkach, malinach itp, ale ich zawartość w jagodach kamczackich jest nawet kilkukrotnie wyższa niż w owocach wymienionych gatunków.

Jakie wymagania ma jagoda kamczacka?

Jagoda kamczacka preferuje gleby o cechach typowych dla gleb, na których występuje naturalnie. Najlepiej rośnie na glebach przepuszczalnych, średnio żyznych, lekko kwaśnych. Jest jednak rośliną bardzo tolerancyjną, rośnie i owocuje nawet na glebach mniej urodzajnych, piaszczystych, także poza optymalnym zakresem pH. Należy jedynie unikać gleb podmokłych lub okresowo zalewanych.

Do optymalnego wzrostu i obfitego owocowania potrzebuje stanowiska słonecznego. Odpowiednie nasłonecznienie sprawia, że owoców jest nie tylko więcej, ale przede wszystkim są one większe, lepiej wybarwione i słodsze. 

Jagoda kamczacka charakteryzuje się bardzo dużą odpornością na niskie temperatury, z łatwością znosi nawet 40-stopniowe mrozy. Co ważne, jest także odporna na wiosenne przymrozki. Kwiaty znoszą temperatury do -8 st. C, więc pomimo wczesnego kwitnienia, prawie nie ma ryzyka, że kwiaty zostaną uszkodzone przez przymrozek. To gwarantuje coroczne, pewne owocowanie krzewów. 

Gdzie sadzić jagodę kamczacką?

Jagoda kamczacka jest polecana przede wszystkim do ogrodów przydomowych i na działki, jako źródło świeżych owoców, które świetnie smakują, a przy tym dostarczają wielu cennych składników pokarmowych.

Jak sadzić jagodę kamczacką?

Jagoda kamczacka uprawiana w pojemnikach może być sadzona przez cały okres wegetacyjny, od wczesnej wiosny aż do późnej jesieni. W zasadzie jedyny warunek wysadzania roślin z pojemników jest taki, że ziemia nie może być zamarznięta. 

Rośliny uprawiane w pojemnikach mają wykształcony system korzeniowy, który w czasie przesadzania w żaden sposób nie jest uszkadzany. To umożliwia sadzenie roślin w dowolnym okresie. Jedynie w okresie letnich upałów i suszy, jeśli nie ma możliwości obfitego podlewania, warto wstrzymać się z sadzeniem. 

Gatunek jest bardzo łatwy w uprawie, nie wymaga żadnych specjalnych przygotowań. W odróżnieniu od wymagającej kwaśnego podłoża borówki wysokiej (zwanej amerykańską), u której konieczne jest regularne zakwaszanie gleby, jagodę kamczacką można z powodzeniem uprawiać w glebie rodzimej. Wystarczy po prostu wykopać dołek i umieścić w nim bryłę korzeniową wyjętą z doniczki, następnie dobrze ugnieść glebę wokół i obficie podlać.

Minimalny rozstaw jagody kamczackiej w uprawie amatorskiej to 1,5 m w rzędzie i co najmniej 2 m między rzędami. Taka odległość pomiędzy krzewami pozwala na dobre doświetlenie liści i dojrzewających owoców, a także łatwy dostęp do głębi krzewu podczas zbioru plonów. 

Na plantacjach jagodę kamczacką najczęściej sadzi się w rzędach oddalonych o 2,5-3 m, w rzędzie rośliny rosną w odległości 1,5 m. Gatunek coraz częściej bywa także uprawiany na dużych, towarowych plantacjach, gdzie rozstaw rzędów musi być dostosowany do maszyn rolniczych, w tym kombajnów służących do zbioru owoców.

Kiedy i jak przesadzać jagodę kamczacką?

Aby uniknąć uszkodzenia roślin w przypadku konieczności ich przesadzania, należy wykopać krzew razem z dużą bryłą korzeniową, którą trzeba w całości przenieść i umieścić w dołku zrobiony w docelowym miejscu. Roślinę należy obficie podlać. 

Najlepszym terminem przesadzania jest okres bezlistny, tzn. wczesna wiosna lub późna jesień. Jeśli pomimo starań doszło do większych uszkodzeń systemu korzeniowego, warto także proporcjonalnie przyciąć części nadziemne (jeśli ocenia się, że system korzeniowy został zmniejszony o 20%, o 20% należy także zmniejszyć część nadziemną).

Jak uprawiać jagodę kamczacką?

Ze względu na bardzo dużą tolerancję i odporność, jagoda kamczacka jest bardzo łatwa w uprawie. Nie wymaga cięcia, chociaż co kilka lat warto przeprowadzić cięcie odmładzające. Podlewanie dotyczy jedynie młodych, świeżo posadzonych roślin i powinno być przeprowadzane w sposób umiarkowany, ponieważ stały dostęp do wody na powierzchni gleby sprawia, że roślina nie korzeni się w głąb.

Zapylacze dla jagody kamczackiej

Najlepsze owocowanie jagody kamczackiej uzyskuje się wówczas, gdy kwiaty zapylane są pyłkiem pochodzącym z innego krzewu tego samego gatunki. W tym celu należy sadzić obok siebie rośliny różnych odmian (rośliny jednej odmiany mają ten sam genotyp, ponieważ rozmnażane są wyłącznie wegetatywnie: są klonami pochodzącymi od jednej rośliny). 
Niektóre odmiany owocują także bez zapylacza, ale wówczas plonowanie jest znacznie niższe, a owoce są mniejsze i mniej dorodne.

Odmiany jagody kamczackiej

Poniżej zebrano w grupy odmiany jagody kamczackiej o zbliżonym terminie kwitnienia, będące dla siebie nawzajem dobrymi zapylaczami:

Wczesne:
Nimfa
Leningradskij Velikan
Wołoszebnica
Sinogłaska

Średniowczesne:
Karina
Ałtaj
Wojtek
Atut
Duet
Czelabinka
Amphora

Późne:
Indigo Gem
Aurora
Borealis

Dlaczego jagoda kamczacka nie owocuje?

• roślina jest jeszcze za młoda i na owoce trzeba po prostu jeszcze rok poczekać
• brak zapylacza - roślina rośnie pojedynczo lub krzewy rosnące obok siebie należą do tej samej odmiany, przez co nie może dochodzić do zapylenia krzyżowego.
• mocny, bujny wzrost przy jednoczesnym ubogim kwitnieniu lub owocowaniu może świadczyć o przenawożeniu azotem. Powodem może być zbyt obfite stosowanie nawozów mineralnych, ale także organicznych, w tym obornika.
• opadanie zawiązków lub niedojrzałych owoców może być spowodowane przedłużającą się suszą. W takim przypadku warto pomyśleć o regularnym nawadnianiu.

Czy warto uprawiać jagodę kamczacką?

Jagoda kamczacka, jako źródło wyjątkowo wartościowych i wczesnych owoców, zdecydowanie zasługuje na miejsce w każdym ogrodzie przydomowym.

Przepisy kulinarne

Konfitury z jagody kamczackiej

1 kg owoców jagody kamczackiej
1 szklanka cukru

Owoce wypłukać i osuszyć, wsypać do garnka z grubym dnem, zasypać cukrem i pozostawić na kilkadziesiąt minut. Kiedy puszczą sok, garnek z zawartością postawić na niezbyt dużym ogniu i podgrzewać, często mieszając, przez ok. 1 godzinę.
Gorącą konfiturę przełozyć do wyparzonych i wysuszonych słoiczków, mocno zakręcić i odstawić “do góry nogami” aż do wystudzenia. Gotowe konfitury należy przechowywać w chłodnym i suchym miejscu. Mogą być oryginalnym i bardzo wartościowym dodatkiem do deserów i ciast. Niezastąpione jako dodatek do rozgrzewającej herbaty, idealnej na zimowe, mroźne wieczory. 

Galaretka z jagody kamczackiej

0,5 kg owoców jagody kamczackiej świeżej lub mrożonej
3 czubate łyżki cukru
0,4 l wody
2 łyżki żelatyny + 100 ml wody

Wszystkie składniki umieścić w garnku i podgrzewać na wolnym ogniu, mieszając od czasu do czasu, co przyspieszy wypuszczanie soku. Doprowadzić do wrzenia, gotować przez 10 minut. 
Do 100 ml świeżo zagotowanej wody dodać 2 łyżki żelatyny, po rozpuszczeniu połączyć z syropem owocowym. Rozlać do salaterek, pozostawić do stężenia. Najlepiej smakuje z bitą śmietaną.