Grzybienie północne

Nymphaea candida

Grzybienie zwyczajowo nazywane lilią wodną lub nenufarem to gatunek byliny z rodziny grzybieniowatych o niezwykle pięknych i zachwycających kwiatach, dzięki którym stał się tak popularny w uprawie. Występuje pospolicie w całe Europie aż po Ural i Kaukaz, a także na całym Bliskim Wschodzie. W Polsce gatunek ten jest objęty ochroną prawną od 1949 roku, przy czym w przypadku grzybieni północnych obowiązuje ochrona ścisła. Ich stanowiska są niszczone na skutek przekształcania lub zanieczyszczania zbiorników wodnych, a czasem, niestety, na skutek odławiania przez chciwych amatorów tych roślin. Nie ma się jednak co dziwić, gdyż ich kwiaty, będące największymi kwiatami spośród roślin dziko rosnących w naszym kraju, naprawdę wyglądają bardzo kusząco. Jednak ku przestrodze tychże wielbicieli trzeba powiedzieć, że dziko rosnące gatunki nie sprawdzają się raczej w oczkach wodnych, ponieważ w warunkach hodowlanych ich kwiaty są małe, kwitną bardzo krótko, a same rośliny rozrastają się w powolnym tempie.

Warto więc trochę zainwestować i zakupić do oczka wodnego lub stawu lepiej dostosowane odmiany tych roślin pochodzące z krzyżówek międzygatunkowych. W Polsce w warunkach naturalnych można spotkać dwa gatunki grzybieni – grzybienie białe oraz grzybienie północne, które występują znacznie rzadziej. Odróżnić można je w prosty sposób po znamionach pręcików, u grzybieni białych są one wyłącznie żółte, z kolei u grzybieni północnych mogą być czerwone lub rzadziej ciemnożółte. Można je spotkać w płytkich, stojących lub wolno płynących wodach zasobnych w związki organiczne, mogą to być np. starorzecza, strefy przybrzeżne jezior, stawy, zakola rzek itp. Grzybienie charakteryzują się grubym, walcowatym, pełzającym kłączem, które zakorzenia się na głębokości przeważnie do 2 m i może osiągać do 50 cm długości. Liście są również bardzo atrakcyjne i wyrastają z wierzchołków kłącza, unoszą na powierzchni wody na długich nieraz nawet do 2, 5 m ogonkach. Są one odpowiednio przystosowane do wodnego środowiska, ich blaszka jest gruba i skórzasta, od spodniej strony pokryta licznymi włoskami wydzielającymi śluz, który ułatwia unoszenie się liścia na wodzie oraz zapobiega jego wysuszeniu. Z kolei zewnętrzna, widoczna strona liścia jest zielona i pokryta woskiem. Ponadto blaszka liściowa zawiera liczne komory powietrzne, które ułatwiają unoszenie się. Liście są bardzo duże, nawet do 30 cm długości, owalne i głęboko wycięte u nasady.

Rozpoczęcie kwitnienia w dużej mierze zależy od temperatury wody, która w tym celu musi przekraczać 18^oC, teoretycznie więc w polskich warunkach grzybienie mogą kwitnąć od czerwca do października, przy czym każdy kwiat kwitnie przez kilka dni, zaś po przekwitnięciu w warunkach hodowlanych należy je usuwać, aby mogły pojawić się następne. Kwiaty są najatrakcyjniejszą częścią tej rośliny. Wyrastają na długich szypułkach i podobnie jak liście unoszą się na wodzie. Ich wielkość oraz barwa zależą od odmiany. W naszych warunkach klimatycznych zimę mogą przetrwać odmiany w kolorze białym, żółtym oraz w różnych odcieniach różu, pomarańczy i czerwieni. U odmian miniaturowych wielkość kwiatów nie przekracza zwykle 5 cm średnicy, z kolei u tych największych może dochodzić nawet do 30 cm. Grzybienie zdecydowanie najlepiej rosną i kwitną na stanowiskach słonecznych. Preferują gleby żyzne, muliste, z domieszką gliny i piasku. Jeśli gleba nie jest wystarczająco bogata w składniki odżywcze należy dodać do niej kompostu, obornika lub odpowiedniego nawozu. Grzybienie rozmnaża się przez podział kłączy i przymocowanie ich na dnie zbiornika, na głębokości do 50 cm, później w miarę wzrostu można przesadzać je na większe głębokości. Sadzonki najlepiej sadzić wczesną wiosną zanim jeszcze wypuszczą liście. Najczęstszym wrogiem grzybieni z jakim możemy mieć do czynienia w naszym ogrodzie jest mszyca. W przypadku ataku mszyc należy się ich jak najszybciej pozbyć spłukując liście wodą lub spryskując odpowiednim preparatem owadobójczym. Obecnie w Polsce w sprzedaży znajduje się około 50 odmian tych efektownych roślin wodnych, więc z całą pewnością każdy znajdzie wśród nich coś dla siebie.