Dąb szypułkowy (Quercus robur)

Powszechny w Polsce i obecny niemal w całej Europie gatunek dębu. Ze względu na długowieczność, potężne rozmiary i dostojny wygląd, przez wieki był uważany za roślinę magiczną, co znajduje odzwierciedlenie w dziełach kultury. 

Jak wygląda dąb szypułkowy?

Duże drzewo, dorastające nawet do 40 m wysokości. Rosnąc na wolnej przestrzeni dąb szypułkowy wytwarza rozłożystą, szeroką koronę, zajmującą bardzo duży obszar. Rozpiętość korony dębu szypułkowego może dochodzić nawet do 20 m. Dęby rosnące w lesie, wśród innych drzew, rozbudowują koronę znacznie węższą, za to wyższą i smuklejszą. 

Liście dębu szypułkowego (Quercus robur) w zarysie zwykle są jajowate, z wyraźnie zaznaczonymi, zaokrąglonymi klapami. Są dość grube, sztywne i skórzaste. Jesienią zasychają, ale bardzo często pozostają na drzewie jeszcze przez kilka miesięcy, nawet do wiosny. 

Dąb szypułkowy jest drzewem jednopiennym, ale jego kwiaty są rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie mają postać zwisających, jasnozielonych kotków, natomiast wyrastające na wierzchołkach pędów kwiaty żeńskie początkowo znajdują się na krótkich szypułkach, które z czasem się wydłużają. Owoce dębu szypułkowego - żołędzie - jak wskazuje nazwa, znajdują się na dość długich szypułkach. 

Jakie wymagania ma dąb szypułkowy?

Dąb szypułkowy, chociaż powszechny i często spotykany, ma dość duże wymagania glebowe. Dobrze rośnie tylko na glebach żyznych i zasobnych, raczej ciężkich, ale nie podmokłych. Piaszczyste, suche podłoża są dla niego nieodpowiednie. Jednak zarówno okresowa susza, jak i tymczasowe zalanie korzeni nie stanowi dla niego większego problemu. Preferuje obojętny lub lekko kwaśny odczyn podłoża. Dąb szypułkowy wymaga także dobrego nasłonecznienia. W cieniu może dochodzić do zamierania najmłodszych pędów. W takich warunkach drzewo może się “ratować”, wypuszczając nowe pędy z nasady pędu. Wówczas dochodzi do zaburzenia pokroju - zamiast pionowego drzewa, uzyskuje się krzaczastą formę dębu szypułkowego.  

Pochodzący z naszego klimatu dąb szypułkowy wykazuje pełną mrozoodporność, natomiast późne przymrozki mogą uszkadzać młode przyrosty i kwiaty, ograniczając lub nawet eliminując owocowanie w danym roku. 

Jak szybko rośnie dąb szypułkowy?

Tempo przyrostu dębu szypułkowego zmienia się w czasie jego życia. Najwolniej rosną najmłodsze siewki oraz stare drzewa, które przekroczyły 120 lat. Najszybciej rosną drzewa pomiędzy 10 a 120 rokiem życia, przy czym tempo to rośnie do ok. 60-70 roku życia, a potem stopniowo się obniża. Drzewa, które przekroczyły 120. rok życia już tylko nieznacznie zwiększają swoją wysokość, za to stale powiększają i zagęszczają swoją koronę. 

Możliwe, że jest to związane nie tylko z uwarunkowaniami genetycznymi, ale także z wyczerpaniem składników pokarmowych w zasięgu systemu korzeniowego przez tak długi okres wzrostu. Obserwowano, że zastosowanie odpowiedniego nawożenia starych dębów szypułkowych spowodowało pojawienie się młodych, dłuższych przyrostów. 

Kiedy i jak często owocuje dąb szypułkowy?

Dąb szypułkowy osiąga dojrzałość i zaczyna kwitnąć i owocować dopiero po kilkudziesięciu latach. Wyrosłe z nasiona drzewo zaczyna owocować najwcześniej po 40 latach, jeśli jest dobrze doświetlone. Dęby szypułkowe rosnące w lesie owocują pierwszy raz w wieku co najmniej 60 lat. 

Dęby nie owocują corocznie. Obfite owocowanie dębów szypułkowych następuje co 4-6 lat, natomiast w pozostałych latach drzewo może wydawać tylko nieliczne owoce.

Jakie jest zastosowanie dębu szypułkowego?

Dąb szypułkowy jest gatunkiem lasotwórczym, mającym nieoceniony wpływ na środowisko i biocenozę. Można go także uprawiać poza lasami, w dużych parkach i ogrodach, zwykle jako samotnik porządkujący przestrzeń. Nawet w mniejszych ogrodach można natomiast z powodzeniem sadzić odmiany dębu szypułkowego, zwłaszcza karłowe i kolumnowe, zajmujące mało powierzchni. 

Kolumnowe odmiany dębu szypułkowego:

Dąb szypułkowy 'Fastigiata Steinmoor' charakteryzuje się wolnym wzrostem i nieco inną budową blaszki liściowej

Dąb szypułkowy ‘Facrist’ - odmiana o wąskim pokroju i powyginanych liściach

Dąb szypułkowy ‘Fastigiata’, ‘Fastigiata Koster’ - odmiany dorastające nawet do 20 m wysokości, przy czym ich szerokość nie przekracza 3-5 metrów

Dąb szypułkowy 'Kasseler Rakete' - drzewo dorastające do 15 m wysokości i szerokoci do 2 m

Inne odmiany pokrojowe dębu szypułkowego

Dąb szypułkowy ‘Alnarp’ o pokroju płaczącym i liściach z podwiniętą pod spód krawędzią blaszki. Także żołędzie tej odmiany różnią się od innych dębów. Dorasta do 10 m wysokości.

Dąb szypułkowy ‘Pendula’ dorasta do 25 m wysokości i znacznej szerokości. Wyróżnia się zwisającymi gałązkami. 

Odmiany dębu szypułkowego o barwnych lub zniekształconych liściach:

Dąb szypułkowy ‘Argenteomarginata’ dorasta do 15 m, tworzy szeroką koronę i wyróżnia się jasnymi przebarwieniami na liściach, głównie na ich brzegu

Dąb szypułkowy ‘Atropurpurea’ charakteryzuje się bordowym kolorem liści. Drzewo do 10 m wysokości

Dąb szypułkowy 'Fűrst Schwarzenberg' - odmiana o marmurkowych, zielono-białych liściach, zwłaszcza na przyroście świętojańskim. Rośnie umiarkowanie szybko

Dąb szypułkowy ‘Irtha’ - karłowa odmiana, dorastająca do 5 m wysokości, o niepowtarzalnym kształcie liści w typie “laciniata”.

Dąb szypułkowy 'Pectinata' - kolejna odmiana o mocno zredukowanej blaszce liściowej. Dorasta do 10 m

Dąb szypułkowy 'Posnania' - polska odmiana o długich, wąskich klapach liści. Jego maksymalna wysokość to 10-12 m

Dąb szypułkowy 'Strypemonde' to drzewo dorastające do 5 m wysokości, o niezwykłym kształcie i zabarwieniu blaszki liściowej

Dąb szypułkowy ‘Variegata’ wyróżnia się liśćmi z wyraźnie białym marginesem. Dorasta do 10 m wysokości.