Brzoza (Betula)

Brzoza nieodłącznie kojarzy się z polskim krajobrazem. Charakterystyczny, pokryty białą korą pień, zwisające malowniczo długie, wiotkie gałęzie, nadające jej płaczący wygląd. Adam Mickiewicz w “Panu Tadeuszu”, opisując wyższość polskich drzew nad florą Włoch, pisał:

“(...)Czyż nie piękniejsza nasza poczciwa brzezina,
która jako wieśniaczka, kiedy płacze syna,
Lub wdowa męża – ręce załamie, roztoczy
Po ramionach do ziemi strumienie warkoczy, 
Niema z żalu, postawą jak wymownie szlocha (...)”

Ale brzozy to nie tylko urokliwa, choć pospolita brzoza zwisła (Betula pendula). W naszej szkółce oferujemy także inne gatunki brzóz oraz liczne ich odmiany. Szeroki wybór pozwoli wybrać brzozę pasującą zarówno do swojskiego, rustykanego ogrodu, jak i do założeń w niemal każdym innym stylu. 

Skąd pochodzi i gdzie występuje brzoza?

Rodzaj brzoza (Betula) należy do rodziny brzozowatych (Betulaceae) i obejmuje ok. 50 gatunków występujących w strefie klimatu umiarkowanego i chłodnego półkuli północnej. W Polsce naturalnie rosną: brzoza brodawkowata (B. pendula), brzoza omszona (B. pubescens), brzoza niska (B. humilis) i brzoza karłowata (B. nana). Na terenie Polski spotyka się także brzozę ojcowską (B. oycoviensis) i brzozę Szafera (B. szaferi), które były uznawane za odrębne gatunki, ale według nowszej klasyfikacji są to podgatunki brzozy brodawkowatej.
Brzozy to gatunki o bardzo niskich wymaganiach siedliskowych, rosnące najczęściej na bardzo słabych, płytkich, kamienistych, mało zasobnych a nawet prawie jałowych glebach. Równocześnie brzozy mają bardzo duże wymagania świetlne - rosną na stanowiskach słonecznych. Z tego powodu brzozy są typowymi roślinami pionierskimi, które jako jedne z pierwszych porastają nieużytki i tereny po pożarach. Brzoza jest także typowym drzewem ruderalnym, spotykanym na ruinach murów i innych budowli.   

Jak wygląda brzoza?

Brzoza, zależnie od gatunku, jest drzewem lub krzewem. Niektóre gatunki brzóz osiągają kilkadziesiąt metrów wysokości, inne rosną w formie krzewu, nie przekraczając 1 m. Większość brzóz tworzy luźną, ażurową koronę. Kora u wielu gatunków jest ozdobna i różni się kolorem: od śnieżnobiałej, przez czerwonawą, aż do ciemnobrązowej. Liście brzóz w większości są trójkątne, cienkie, błyszczące.

Jak kwitnie brzoza?

Brzoza jest rośliną jednopienną, rozdzielnopłciową. Męskie kwiaty wykształcają się już jesienią i mają postać wzniesionych kotek. Kwiaty żeńskie rozwijają się dopiero wiosną, zebrane są w wiszące kwiatostany.

Jak owocuje brzoza?

Owocem brzozy jest orzeszek przymocowany do błonkowatego skrzydełka (skrzydlak).

Jakie wymagania ma brzoza?

Brzoza ma bardzo niskie wymagania glebowe, dobrze rośnie na glebach suchych, piaszczystych i jałowych, chociaż oczywiście jeszcze lepiej na podłożach żyznych i zasobnych. Jest przystosowana do okresowych braków wody. Jest rośliną światłożądną, należy unikać sadzenia jej w miejscach zacienionych, gdyż wówczas rośnie znacznie słabiej. Charakteryzuje się bardzo dobrą mrozoodpornością.
Brzozy źle znoszą cięcie, niewskazane jest zwłaszcza cięcie wczesną wiosną, ponieważ wówczas rośliny mocno “płaczą”. Ewentualne cięcie należy przeprowadzać zimą lub latem. 

Gdzie sadzić brzozę?

Brzozy można sadzić właściwie w dowolnym, wystarczająco słonecznym miejscu. Nadaje się do ogrodów przydomowych i parków miejskich. Nieco gorzej znosi warunki miejskie oraz stanowiska podmokłe.
Karłowe gatunki i odmiany brzóz nadają się do małych ogrodów oraz do ogródków skalnych.

Jak sadzić brzozę?

Sadzonki brzozy zakupione w doniczkach należy z nich wyjąć  i umieścić w świeżo wykopanym dołku.Następnie dołek razem z bryłą korzeniową należy zasypać ziemią, mocno podlać i dokładnie ubić lub udeptać. 

Jak uprawiać brzoza?

Uprawa brzóz jest bardzo łatwa i nie wymaga specjalnych zabiegów.. Podlewania wymagają tylko rośliny niedawno osadzone rośliny. Brzozy nie wymagają okrywania na zimę, a ich nawożenie powinno być ograniczone.  

Gatunki i odmiany brzozy:

Brzoza brodawkowata - gatunek brzozy najpopularniejszy w Polsce
Brzoza niska - brzoza rodzima, ale rzadka w Polsce; relikt polodowcowy
Brzoza brodawkowata ‘Youngii’ - niewysoka brzoza płacząca o malowniczym pokroju
Brzoza pożyteczna ‘Jacquemontii Jermyns’ - drzewo o kredowobiałej korze 
Brzoza brodawkowta ‘Royal Frost’ - brzoza o bordowych liściach

Wpływ brzoza na otoczenie (znaczenie biocenotyczne):

Brzoza jest gatunkiem pionierskim, łatwo kiełkuje i szybko porasta nowe tereny. W miarę wzrostu zmienia ekosystem, zapoczątkowując sukcesję i stwarzając warunki do wzrostu i rozwoju innych organizmów, wpływając w ten sposób na zalesianie terenów i zwiększenie bioróżnorodności.

Czy warto uprawiać brzozę?

Brzozy to bardzo dekoracyjne drzewa, z całą pewnością zasługujące na miejsce w parku lub ogrodzie. Ozdobne z łuszczącej się kory o zróżnicowanym kolorze oraz z pokroju - zwykle luźnego, często o zwisających, wiotkich gałęziach. Dzięki tym walorom szczególną uwagę na siebie zwracają zimą. Brzozy atrakcyjne są także wiosną z powodu świeżej, jaskrawej zieleni młodych liści oraz jesienią, ponieważ ich liście przebarwiają się na intensywne kolory.
Poza doznaniami estetycznymi, brzozy dostarczają także oskoły, zwanej także sokiem lub wodą brzozową. Ponieważ drzewa brzozy wiosną bardzo intensywnie transportują soki od korzeni do wszystkich pędów, z łatwością można go pozyskać, robiąc niewielki otwór w pniu i umieszczając w nim rurkę, którą płyn spływa do podstawionych naczyń. Oskoła jest przezroczystym płynem o lekko żółtawym odcieniu, słodkawym w smaku. Zawiera czystą, bo przefiltrowaną przez komórki korzeni wodę wzbogaconą w liczne minerały. Oskoła przyjemnie smakuje i dobrze nawadnia, jest źródłem składników mineralnych, aminokwasów oraz sporych ilości polifenoli, które mają wysoką wartość antyoksydacyjną (zmiatacze wolnych rodników).